Sady ekologiczne w porównaniu do konwencjonalnych

Rozwój rolnictwa i przemysłu spożywczego doprowadził do globalizacji i unifikacji żywności. z jednej strony produkcja żywności zyskała na wydajności, z drugiej - straciła na autentyczności i, przede wszystkim, naturalności. Chęć właściwego żywienia, dbałość o stan zdrowia jak również ochrona środowiska naturalnego powodują, że konsumenci coraz częściej wybierają produkty tradycyjne i regionalne. Czy jest to tylko moda, czy coś w tym jest?

Rolnictwo polskie do lat 60-tych XX wieku było bliskie temu co dziś jest określane mianem upraw ekologicznych. Było to związane m.in. z rozdrobnieniem gospodarstw, które w głównej mierze produkowały artykuły rolnicze na własny użytek i nie było ich stać na używanie nawozów i pestycydów.

Uprawa konwencjonalna wobec organicznej

Porównajmy zatem konwencjonalną i ekologiczną, inaczej zwaną organiczną uprawę jabłek, na którą składa się głównie nawożenie i ochrona roślin. Dokonamy tego na podstawie zabiegów sadowniczych stosowanych w dwóch przykładowych, ściśle kontrolowanych, konkretnych sadach: ekologicznego i konwencjonalnego

W przypadku sadu ekologicznego nawożenie polegało na dostarczeniu pod drzewa obornika w ilości 15 t/ha sadu. Zatem średnio w jednym roku dostarczane były do gleby substancje w ilościach: 3,2kg N/ha, 1,5kg P2O5/ha, 4kg K2O/ha, 1kg MgO/ha, 3,6kg CaO/ha. Natomiast konwencjonalne nawożenie polegało na wprowadzeniu do korzeni jabłoni nawozów sztucznych: Calcinitu i mocznika. Średnio w jednym roku wprowadzano do gleby 100kg N/ha i 158kg CaO/ha.

Jeżeli chodzi o ochronę przed szkodnikami, grzybami, chorobami, to w przypadku uprawy ekologicznej polegała ona na wykonaniu oprysków z wywaru ze skrzypu polnego i wyciągu z pokrzywy. Konwencjonalna ochrona opierała się na stosowaniu oprysków pestycydami: Miedzian, Chorus, Score, Delan, Shavit, Folicur, Punch BIS, Captan, Euparen, Diazol 500 EW, Owadofos 540 EC, Pirymol 500 EW, Mitac 200 EC, Folar, Roundup i Dicoherb.

Oczywiście wybór i stosowanie nawozów i środków ochrony roślin w innych gospodarstwach może być znacznie szerszy w szczególności w sadach konwencjonalnych. Zależy to od gleby, szkodników i chorób. Również w rolnictwie ekologicznym można stosować inne naturalne nawozy mineralne oraz środki zwalczania szkodników, ale ze ściśle określonej listy, publikowanej np. przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, Instytut Ochrony Roślin oraz MRiRW.

Podsumowując uprawa ekologiczna jest znacznie bardziej wymagająca wobec konwencjonalnej, z uwagi dostęp do ograniczonego wachlarza produktów do ochrony i nawożenia oraz ich mniejszą efektywność działania. Ponadto wiele syntetycznych środków, stosowanych w tradycyjnej uprawie jabłek jest podejrzewanych o szkodliwy wpływ na zdrowie człowieka, jak np. Roundup.

Co otrzymamy w efekcie – czym się różnią jabłka z sadów ekologicznych i konwencjonalnych?

Na podstawie szczegółowych badań dwóch odmian jabłek Cortland i Lobo, pochodzących z powyższej opisanych, konwencjonalnego i ekologicznego sadu, można stwierdzić istotne różnice wizualne, smakowe i fizyczne. Co najważniejsze otrzymano spore różnice w zawartości substancji odżywczych owoców w ramach tego samego gatunku.

Oceniając zawartość związków o właściwościach przeciwutleniających można stwierdzić, że zawartość witaminy C, flawonoli i antocyjanów była większa odpowiednio o 22%, 14% i 27% w owocach z sadów organicznych w porównaniu z jabłkami konwencjonalnymi. Wymienione związki chronią organizm człowieka przed chorobami układu krwionośnego, serca, nowotworami oraz starzeniem. Jabłka uprawiane metodami konwencjonalnymi zawierały istotnie więcej cukrów redukujących i wykazały wyższą wartość stosunku zawartości cukrów ogółem do kwasów organicznych. Jabłka z uprawy ekologicznej wykazały istotnie więcej suchej masy (15,13%) w stosunku do owoców konwencjonalnych (13,95%). Podsumowując w jabłkach organicznych, związków biologicznie czynnych było o około 20% więcej wobec owoców z konwencjonalnych upraw. Świadczy to o wyższej wartości odżywczej jabłek ekologicznych. Z innych badań wynikało ponadto, że jabłka organiczne zawierały mniej azotanów, natomiast więcej witamin, wartościowego białka oraz składników mineralnych. Nie zawierały natomiast pozostałości pestycydów. Jeżeli chodzi o wagę, to jabłka ekologiczne odznaczały się istotnie mniejszą masą w porównaniu z jabłkami konwencjonalnymi. W ocenie wyglądu, konsumenci stwierdzili, że odmiana Lobo z uprawy organicznej odznaczała się lepszą barwą skórki i gorszą oceną wyglądu zewnętrznego w stosunku do owoców konwencjonalnych. Natomiast w przypadku odmiany Cortland odnotowano brak istotnych różnic w preferencji między próbkami jabłek z obu typów uprawy. Smakowo słodycz w jabłkach konwencjonalnych została oceniona bardziej pozytywnie. Wyższa ocena smaku kwaśnego i niższa smaku słodkiego owoców z uprawy ekologicznej ma swoje odzwierciedlenie w wynikach badań substancji odżywczych, czyli w niższym stosunku zawartości cukrów ogółem do kwasów organicznych. W przypadku pozostałych cech sensorycznych wykazano brak istotnych różnic między próbkami owoców z różnych sposobów produkcji.

Czy ekologia jest opłacalna dla sadownika?

Różnica w formie prowadzenia uprawy miała wpływ oprócz czynników zdrowotnych i ekologicznych, przede wszystkim na wydajność późniejszych zbiorów, a co za tym idzie na cenę jabłek. Wydajność przy uprawie organicznej wyniosła 5,25 ton/ha, a przy konwencjonalnej 50ton/ha.

Podsumowując jabłka ekologiczne zawierają więcej substancji odżywczych i odpowiadających za opóźnianie starzenia i ochronę przed rakiem, natomiast nie posiadają pochodnych sztucznych nawozów i środków ochrony roślin. Jabłka konwencjonalne lepiej wyglądają i są słodsze, a ich produkcja jest tańsza. Zatem ekologiczna uprawa jabłek w wymiarze ekonomicznym jest droższa, mniej wydajna, a wielu konsumentów nie jest skorych do płacenia więcej, niż za owoce z klasycznych sadów. Jednak organiczne jabłka z pewnością opłacają się naszemu zdrowiu oraz środowisku, w którym żyjemy.

Szczegółowe wyniki badań zawierają załączone tabele:

Źródła:
Elementy ekologicznej uprawy jabłoni, dr hab. Elżbieta Rozpara, Dr Dorota Kruczyńska, mgr inz. Witold Danielski - Instytut Ogrodnictwa Skierniewice 2019.
Porównanie wybranych wyróżników jakościowych jabłek z produkcji ekologicznej i konwencjonalnej. Monika Adamczyk, Ewa Rembiałkowska. Żywność 2(43)supl., 2005.